|
Pod pojęciem hiperlipidemii rozumiemy stężenie cholesterolu lub tri acylogliceroli w surowicy powyżej wartości przyjętych za pożądane.W większości przypadków zaburzenia te wywołane są nieprawidłowym odżywianiem, siedzącym trybem życia, nadwagą, predyspozycjami genetycznymi rodzinna predyspozycja do hipercholesterolemii.
Cholesterol dzieli się na frakcje: | Frakcja | Jednostki | | cholesterol całkowity (TCholesterol) | < 200 mg/dl (< 5, 2 mmol/l | | LDL-cholesterol | < 135 mg/dl (< 3, 5 mmol/l | | HDL-cholesterol - stężenie dla mężczyzn | > 35 mg/dl ( > 0, 9 mmol/l | HDL-cholesterol - stężenie dla kobiet | > 50 mg/dl (> 1, 3 mmol/l | | triglicerydy | < 200 mg/dl (< 2, 3 mmol/l |
Istota i znaczenie hiperlipidemii są zróżnicowane w zależności od rodzaju zwiększonej frakcji lipoprotein. Stąd więc wysokie stężenie frakcji LDL jest bezpośrednią przyczyną zagrożenia szybkim rozwojem miażdżycy. Frakcja LDL jest dużo lepszym wskaźnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca od poziomu cholesterolu całkowitego.
Dobrą rolę dla organizmu pełni frakcja HDL, która jest głównym czynnikiem ochrony przed miażdzycą. Przyczyny zaburzeń gospodarki lipidowej: Hiperlipidemia pierwotna: genetycznie uwarunkowana jest najczęstszą postacią hipercholesterolemii; Hiperlipidemia wtórna: występująca w przebiegu innych chorób lub stanów, takich jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, nerczyca, żółtaczka zastoinowa łącznie z pierwotną marskością wątroby, nadużywania alkoholu, jadłowstręt psychiczny, bulimia, lipodystrofia a także w ciąży. Zwiększone stężenie lipidów w surowicy może występować wtórnie w trakcie przyjmowania leków moczopędnych, beta-blokerów, retinoidów, kortykosteroidów, steroidów anabolicznych oraz preparatów hormonalnych zawierających progesteron.
DIETA
Wzrost stężenia lipidów w surowicy powodują:
- Nasycone kwasy tłuszczowe
- Nienasycone kwasy tłuszczowe- głównie izomery trans
- Cholesterol pokarmowy
- Otyłość
Spadek stężenia lipidów w surowicy powodują:
- Wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-6
- Błonnik pokarmowy
- Witamina E, C, b-karoten
Zalecenia w diecie wg Wiktor B., Szostak i Barbary Cybulskiej
- Produkty zalecane cechują się małą zawartością tłuszczu i/lub dużą błonnika. Powinny być spożywane regularnie.
- Produkty do spożywania w umiarkowanych ilościach cechują się zawartością tłuszczów nienasyconych i ograniczoną ilością tłuszczów nasyconych. Produkty te są dozwolone jedynie w ograniczonych ilościach, ponieważ dieta powinna być ubogo tłuszczowa, np.:
- Mięso czerwone nie więcej niż 3 razy na tydzień,
- Sery o średniej zawartości oraz mięsne i rybne pasy raz na tydzień,
- Ciasto domowe, biszkopty, wyroby cukiernicze przygotowane z dodatkiem odpowiednich margaryn zawierających kwasy tłuszczowe nienasycone lub olejów- 2 razy na tydzień frytki i ziemniaki pieczone na właściwym oleju-raz na 2 tygodnie.
- Produkty przeciwwskazane zawierają duże ilości tłuszczów nasyconych i/lub cholesterolu.
| Grupa | Produkty zalecane: | Produkty do spożywania w umiarkowanych ilościach | Produkty przeciwwskazane
| Produkty zbożowe
| pieczywo z pełnego ziarna, maca, owsianka, ryż, makaron, płatki kukurydziane, musli, kasze gruboziarniste | | rogaliki francuskie | | Nabiał | mleko chude, sery, jogurt odtłuszczone, białko jaj, substytuty jaj | mleko półtłuste, sery: Brie, Edamski, Camembert, Gouda, | pełne mleko, śmietana, sery, jogurt pełnotłuste | | Zupy | zupy warzywne chude wywary mięsne | | zupy zaprawiane śmietaną | | Ryby | ryby bez skóry | ryby smażone na właściwym oleju | ikra, ryby smażone na nieznanym oleju lub tłuszczu | | Mięso | indyki, kurczaki, cielęcina, króliki ,dziczyzna | bardzo chuda wołowina, szynka, bekon, kiełbaska z cielęciny lub kurczaka, wątroba 2 razy w m-c | masło, smalec, słonina, łój, tłuszcz z pieczeni, margaryny twarde, olej palmowy, tłuszcze uwodornione | | Owoce i warzywa | warzywa świeże i mrożone, zwłaszcza strączkowe, fasola, groch, soczewica, kukurydza, ziemniaki, owoce świeże i suszone. | ziemniaki lub frytki smażone na dozwolonym oleju | ziemniaki pieczone, frytki, warzywa lub ryż smażone na niewłaściwym tłuszczu, warzywa solone i konserwowane, chipsy
| | Desery | sorbety, galaretki, bezy, budynie na chudym mleku, sałatki owocowe | | lody, kremy, budynie na tłustym mleku, sosy na śmietanie lub maśle
| | Wypieki | | ciasta i ciasteczka przygotowane na tłuszczach nienasyconych | torty, paszteciki, babeczki
| | Wyroby cukiernicze | marmoladki | marcepany, chałwa | czekolada, tofi, karmelki, batony kokosowe
| | Orzechy | włoskie, migdały, kasztany | laskowe, ziemne, pistacjowe i brazylijskie | orzechy kokosowe, solone
| | Napoje | kawa filtrowana, herbata, woda, napoje bezkaloryczne i bezalkoholowe
| alkohol, nisko tłuszczowe napoje czekoladowe | czekolada, kawa ze śmietanką, gotowana kawa
| | Sosy, przyprawy | Pieprz, musztarda, zioła, przyprawy korzenne | Sosy sałatkowe nisko tłuszczowe
| Majonezy, sól dodana, sosy i kremy sałatkowe, sosy do mięsa i ryb zawierające tłuszcz.
|
Źródło: Europejskie Towarzystwo Miażdzycowe,1992 oraz modyfikacje Wiktor B., Szostak i Barbary Cybulskiej
Według Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego najczęstszą trudnością w prowadzeniu kuracji odchudzającej jest nie tyle oporność na redukcję masy ciała, ile utrzymanie masy ciała na poziomie wartości uzyskanych po skutecznym odchudzaniu, bowiem większość pacjentów ponownie tyje. Wielokrotne powtarzanie kuracji odchudzających z następowym wzrostem masy ciała jest wysoce niekorzystne, może bowiem prowadzić do efektu "jo-jo", który charakteryzuje się jeszcze większą otyłością niż przed leczeniem i opornością na dalsze próby leczenia. Dlatego utrzymanie efektu skutecznego odchudzania uważa się za ważniejsze niż uzyskanie należnej masy ciała. Nadal sprzeczne opinie dotyczą alkoholu tzn, czerwonego wina. Gdyż udowodniono, że pozytywny jego wpływ związane jest z wyższymi stężeniami HDL, niższymi poziomami fibrynogenu i zmniejszoną agregacją płytek. Natomiast niewłaściwe jest zalecanie alkoholu ludziom , bowiem możliwość szkodliwości takiego postępowania jest większa niż spodziewane jego korzyści. |
Żywienie osób chorych