Po bardzo dynamicznym okresie rozwoju w okresie niemowlęcym następuje znaczne zmniejszenie tempa wzrostu dziecka. W czasie od ukończenia pierwszego do trzeciego roku życia dziecko rocznie wzrasta o około 10 cm i zwiększa masę ciała o 2-3 kilogramy.

Racjonalne żywienie dziecka jest możliwe tylko wtedy, kiedy ma ono prawidłowe łaknienie. Chęć i potrzeba spożywania posiłków powinny występować u dziecka samoistnie, muszą być następstwem uczucia głodu. Można to osiągnąć, gdy przerwy między posiłkami będą dostatecznie długie, u dzieci starszych do 3-4 godzin. Powinny one spożywać 3 posiłki główne i czwarty lekki, składający się głównie z warzyw, owoców i ewentualnie ciasta. U dzieci z niedoborem masy można wprowadzić 5 posiłek, również lekki. U dzieci 13-15% zapotrzebowania energetycznego powinno pokryć białko, 305 tłuszcz i około 55% węglowodany. Panuje ogólna zasada, która mówi o tym, że najbardziej wartościowym posiłkiem powinno być śniadanie i obiad, a najmniej II śniadanie i podwieczorek.

Urozmaicenie posiłków

W okresie wczesnego dzieciństwa obserwuje się zdolność zapamiętywania smaku, zapachu, rozpoczyna się kształtowanie preferencji smakowych. Przyzwyczajanie dziecka do nowych produktów procentuje w przyszłości większym urozmaiceniem diety. Dzieci, które są odżywiane monotonnie we wczesnym dzieciństwie, później mogą niechętnie odnosić się do nowych, nieznanych im produktów i potraw. W przypadku niechęci do próbowania nowości powinno się podawać nowe produkty w małej ilości i wraz z produktami, które dziecko już zna i lubi. Rodzice nie powinni jednak zmuszać dziecka do jedzenia pomimo jego wyraźnej niechęci, gdyż może to powodować powstanie nieprzyjemnych skojarzeń związanych z jedzeniem wybranych produktów i konsekwentne unikanie ich w przyszłości.

Do trzeciego roku życia nie podajemy dzieciom produktów ciężko strawnych, takich jak smażone z dużą ilością tłuszczu (kotlety w panierce, frytki, placki ziemniaczane i racuchy itp.), a także staramy się nie podawać zbyt dużych ilości kapusty i warzyw kapustnych (kalafior, brukselka), cebuli, a także warzyw strączkowych, szczególnie suchych (jedynie zielony groszek i fasolkę szparagową). Małe dzieci nie powinny też jadać ciast kremowych i wypieków o dużej ilości tłuszczu (np. ciasta francuskiego). Starajmy się również nie zachęcać dzieci do jedzenia produktów wysoko przetworzonych, takich jak chrupki, czipsy, a zwłaszcza dań typu "fast food". Do przygotowania potraw dla dzieci nie powinno się też używać koncentratów spożywczych (zupy w proszku, rosoły w kostkach, vegeta, jarzynka itp.), gdyż zawierają nadmierne ilości sztucznych dodatków, soli i konserwantów. Błędem jest też podawanie małym dzieciom napojów gazowanych, albo sztucznie barwionych, lepiej żeby piły soczki owocowe i warzywne. Tu należy również przestrzec przed przypadkowym wyborem soków, zwłaszcza warzywnych i mieszanych, z dodatkiem marchwi. Często zawierają one dość wysoką jak dla małych dzieci ilość szkodliwych azotanów. Dzieciom do 3 roku życia należy bezwzględnie kupować soki posiadające atest lub akceptację Instytutu Matki i Dziecka. To daje gwarancję, że zostały dokładnie przebadane pod kątem zawartości zanieczyszczeń.

Zachowanie przy stole

Dzieci lubią jeść w towarzystwie, szczególnie rówieśników. Warto też zwrócić uwagę, że dwu- i trzylatki naśladują, a później wytrwale powtarzają podpatrzone u rodziny zachowania przy stole. Warto więc uważać, aby nieuzasadnione niechęci kulinarne rodziców (np. do szpinaku, albo marchewki) nie zostały przyjęte przez dziecko. Nie powinno się też "nagradzać" słodyczami tego, że dziecko "ładnie zjadło" warzywa, bo maluchowi będzie się wydawało, że warzywa są produktem gorszym i jedzenie ich może być nieprzyjemne.

Umiar i regularność

Małe dzieci powinny jeść 5 lub 6 posiłków dziennie. Nie należy zmuszać dziecka do jedzenia posiłków o dużej objętości, wmuszanie jedzenia spowoduje, że pora obiadu będzie się maluchowi nieprzyjemnie kojarzyła. Lepiej raz, czy dwa razy pozwolić dziecku nie zjeść posiłku, czy zostawić jedzenie na talerzu niż stale przełamywać naturalną u dzieci regulację przyjmowania pożywienia i uczucia głodu i sytości. Dzieci systematycznie przekarmiane przez nadgorliwych opiekunów często mają nadwagę. Jeśli dziecko odkręca główkę, odpycha rękę osoby karmiącej, zaciska usta, to zwykle oznacza, że nie jest już głodne, choć czasem może się tak zachowywać również wtedy, gdy jest karmione zbyt szybko.

Wskazówki dla rodziców:

1. nie powinno się przenosić do żywienia małych dzieci zasad żywienia dorosłych, a głównie ograniczania tłuszczu, cholesterolu, jajek, a także żywienia wyłącznie produktami o dużej zawartości błonnika (razowe pieczywo, grube kasze, otręby, duża ilość surowych warzyw). Do wieku przedszkolnego dzieciom nie ogranicza się łatwo strawnych tłuszczów (masło, oleje) i cholesterolu, gdyż uczestniczą one w budowie układu nerwowego i innych tkanek organizmu.
2. nie należy nadmiernie solić lub dosładzać potraw dla dzieci gdyż wykształca to nieprawidłowe nawyki żywieniowe, które później sprzyjają nadwadze i nadciśnieniu
3. nie należy unikać produkty uważane za alergizujące bez wyraźnych wskazań, a po ukończeniu roku dziecko powinno próbować i przyzwyczajać się do różnorodnych produktów, chyba że wykazuje alergie pokarmowe. Zbyt monotonna dieta może prowadzić do niedoborów i ograniczać apetyt malucha.
4. nie trzeba przejmować się naturalnym szczupleniem sylwetki dziecka w okresie wzmożonego wzrostu. Nie świadczy to o niedożywieniu, ale o zużywaniu rezerw energetycznych (tkanki tłuszczowej) na cele budulcowe.
5. nie należy nadmiernie rozdrabniać produktów, bo choć przyspiesza to spożycie posiłku przez dziecko, to nie pozwala mu nauczyć się gryźć twardsze pożywienie. W przyszłości może niechętnie jeść produkty wymagające gryzienia.
6. nie należy stosować w żywieniu dzieci diet alternatywnych - wegetariańskich, makrobiotycznych i innych o dużych ograniczeniach lub nietypowych zestawieniach produktów. Nieumiejętne stosowanie takich sposobów żywienia może doprowadzić do niedoborów żywieniowych i nawet zahamowania wzrostu i rozwoju dziecka.

Zasady układania jadłospisu:

1. I śniadanie: Warto podać zupę mleczną, albo ciepły napój mleczny (kawa zbożowa, kakao, bawarka). Ponadto należy podać pieczywo z masłem, wędliną, serem lub jajkiem, najlepiej w postaci past z dodatkiem zieleniny, twarożku. Zalecany jest dodatek warzyw lub owoców.
2. II śniadanie: powinno nieco łagodzić uczucie głodu przed obiadem, ale nie powinno być zbyt sycące. Dobrze jest podać małą kromkę chleba z dodatkiem produktów białkowych (serka, wędliny)lub warzywnych a do picia soki. Można też podać jogurt owocowy (ok. 1 szklanki).
3. Obiad: Powinien składać się z zupy, drugiego dania i lekkiego deseru. Zupy gotujemy na wywarach jarskich (polecane są zupy o wyraźnym smaku, jak pomidorowa, ogórkowa, barszczyk czerwony). Zupy można zabielać mlekiem, śmietanką i ewentualnie zagęszczać mąką. Drugie danie powinno zawierać warzywa, produkt białkowy (jak mięso, jajko, ser) oraz węglowodanowy (jak ryż, ziemniaki, kluski, kaszę). Na deser wystarczy kompot lub porcja świeżych owoców.
4. Podwieczorek: powinien być małym posiłkiem słodkim. Można podać porcję ciasta, lub koktajl mleczny, mus owocowy, galaretkę. Można też podać owoce lub przetwory owocowe.
5. Kolacja: powinna być posiłkiem gotowanym. Mogą to być gotowane warzywa i produkty warzywno-mięsne, ale też pieczywo i napoje z dodatkiem mleka.

Porcje powinny być niewielkie, lepiej gdy dziecko będzie chciało dokładkę, niż jeśli będzie zmuszane do jedzenia. Jeśli chcemy aby dziecko zjadało posiłki główne, nie należy mu nic podawać między posiłkami. Przed jedzeniem należy unikać męczących, dalekich spacerów, a po zabawie umożliwić dziecku 10-15 minutowy odpoczynek. Należy również zwracać uwagę, aby dziecko nie oczekiwało zbyt długo przy stole na posiłek.

Pamiętajmy, że przyzwyczajenia i preferencje żywieniowe z dzieciństwa mogą rzutować na nasze zwyczaje związane z żywieniem przez całe życie. Poza tym niedbałość w diecie dziecka może ograniczać kluczowe dla rozwoju składniki odżywcze (białko, wapń, żelazo, witaminy), przez co nasza pociecha nie osiągnie maksimum swych możliwości, może też mieć gorszą kondycję, samopoczucie i mniejszą odporność na choroby. Racjonalne żywienie jest ważne w każdym wieku, ale dla takiego malucha może być wręcz kluczowe dla rozwoju.